Th.S. Lê Nguyên Trung, Trung tâm Thuỷ điện – Viện Năng lượng – Bộ Công Thương, email: LeNguyenTrung80@gmail.com.
Hiện nay, mô phỏng thủy lực trong sông và quá trình ngập lụt đã được nghiên cứu từ lâu và đã được các nhà khoa học xây dựng thành các phần mềm chuyên dụng như: Mike Flood (Đan Mạch), Hec Ras (mỹ), WENDY (Hà Lan), các phần mềm của Việt Nam: VRSAP của PGS. TS. Nguyễn Như Khuê; KOD – 01, 02 của GS. TSKH. Nguyễn Ân Niên; FWQ86M của PGS. TS. Nguyễn Tất Đắc; HGKOD của GS.TS Nguyễn Thế Hùng; HYDROGIS của Viện Khí tượng thủy văn… Trong đề tài này sẽ ứng ụng mô hình Mike Flood để mô phỏng ngập lụt.
1. Giới thiệu chung
Hiện nay, mô phỏng thủy lực trong sông và quá trình ngập lụt đã được nghiên cứu từ lâu và đã được các nhà khoa học xây dựng thành các phần mềm chuyên dụng như: Mike Flood (Đan Mạch), Hec Ras (mỹ), WENDY (Hà Lan), các phần mềm của Việt Nam: VRSAP của PGS. TS. Nguyễn Như Khuê; KOD – 01, 02 của GS. TSKH. Nguyễn Ân Niên; FWQ86M của PGS. TS. Nguyễn Tất Đắc; HGKOD của GS.TS Nguyễn Thế Hùng; HYDROGIS của Viện Khí tượng thủy văn… Trong đề tài này sẽ ứng ụng mô hình Mike Flood để mô phỏng ngập lụt.
2. Phương pháp nghiên cứu
Tiến hành thu thập các dữ liệu khí tượng thuỷ văn, thông số công trình, vận hành công trình… Thiết lập, hiệu chỉnh, kiểm định và mô phỏng thủy lực. Xây dựng bản đồ ngập lụt.
3. Kết quả nghiên cứu
a. Tổng quan.
* Vị trí địa lý: Ngòi Phát là nhánh cấp I nằm bên hữu ngạn của sông Hồng. Ngòi Phát bắt nguồn ở vùng núi cao trên 2600m của dãy Hoàng Liên Sơn. Từ Nguồn về dòng chính chảy theo hướng Tây Nam-Đông Bắc rồi nhập với sông Hồng ở vị trí vị trí 103o49’00’’ kinh Đông và 22o37’20’’ vĩ độ Bắc, thuộc xã Cốc Mỳ, huyện Bát Xát tỉnh Lào Cai. Trong lưu vực Ngòi Phát có 5 sông nhánh lớn với chiều dài sông > 10 km là: sông Tà Lê, Ngòi Tà Lôi, sông Mường Hum, Nậm Ho và Nậm Pung. Đặc điểm chính của các sông nhánh là đều bắt nguồn ở vùng núi cao trên 2600m của dãy Hoàng Liên Sơn, lưu vực có độ dốc lớn, lòng sông ngắn, dốc, lòng nhiều ghềnh thác, rất thuận lợi cho việc xây dựng các công trình thuỷ điện.
* Địa hình: Lưu vực sông Ngòi Phát gần như nằm trọn trong huyện Bát Xát, trong vùng núi cao, thuộc sườn phía Đông Bắc của dãy Hoàng Liên Sơn, nơi địa hình lưu vực bị chia cắt, có độ cao biến đổi từ (400-2700)m. Độ cao lưu vực có xu thế giảm nhanh từ thượng lưu về hạ lưu theo hướng từ Tây Nam-Đông Bắc. Sông suối trong lưu vực phân bố theo dạng nan quạt mở rộng ở thượng lưu và đột ngột thu hẹp ở hạ lưu. Mật độ lưới sông dày hơn so với các lưu vực khác.
b. Sơ đồ phạm vi nghiên cứu
– Tính đến 2015 trên lưu vực sông Ngòi Phát có 5 công trình thủy điện là Nậm Hô, Nậm Pung, Tà Lơi 3, Mường Hum, Ngòi Phát. Trên cơ sở số liệu thống kê tiến hành đánh giá tỷ lệ diện tích lưu vực khống chế của các thủy điện so với diện tích lưu vực sông Ngòi Phát như hình 1.
Hình 1. Tỷ lệ diện tích lưu vực khống chế của các thủy điện so với diện tích lưu vực sông Ngòi Phát
– Đánh giá dung tích toàn bộ và dung tích hữu ích của các hồ thủy điện trên lưu vực sông Ngòi Phát như hình 2
Hình 2. Dung tích toàn bộ và dung tích hữu ích của các hồ thủy điện trên lưu vực Ngòi Phát.
Qua hình 1 và hình 2 cho thấy công trình thủy điện Mường Hum và Ngòi Phát có diện tích lưu vực khống chế chiếm đến 64% và 73% tổng diện tích lưu vực sông Ngòi Phát. Dung tích toàn bộ của hồ Mường Hum và Ngòi Phát khoảng 2triệu m3, các hồ còn lại dung tích < 0,5triệu m3. Do đó, đề tài lựa chọn hai thủy điện Mường Hum và Ngòi Phát để xem xét các kịch bản sự cố và đánh giá ngập lụt hạ du là hợp lý. Vị trí công trình và phạm vi đánh giá ngập lụt như hình sau
Hình 3: Hồ và đập Mường Hum
Hình 4: Hồ và đập sông Ngòi Phát
Hình 5: Hạ lưu sông Ngòi Phát
